In mijn praktijk zie en spreek ik veel bestuurders en OR-en. Ik ondersteun beiden bij het ontwikkelen van effectieve medezeggenschap. Het valt mij op dat bestuurders in de praktijk regelmatig moeite hebben om te komen tot een goede manier om de OR te betrekken in de besluitvorming en daarmee te komen tot effectieve medezeggenschap. Uiteraard is er geen pasklare oplossing die voor iedere onderneming, ondernemer en OR werkt, maar veel bestuurders komen niet verder dan te doen wat zij zelf denken dat goed is. En uiteraard is dat een manier die voortkomt uit hun eigen stijl van leidinggeven, meestal met de beste intenties en bedoelingen.

En toch loopt het niet altijd met de OR. Hoe dat komt? Op basis van mijn ervaring zeg ik dat bestuurders onbewust onbekwaam zijn. Ze hebben eigenlijk geen doordachte visie op hoe je met een OR zou moeten werken om tot effectieve medezeggenschap te komen. Anders gezegd: ze doen maar wat. Als ik uitleg geef over de bedoeling van de wet op de ondernemingsraden zie ik vaak een schrikreactie. Men vindt het veel en de betrokkenheid van de OR gaat ver wordt er dan vaak gezegd. En ja, dat klopt.

Wet op de Ondernemingsraden

De wet regelt niets voor de ontwikkeling van bestuurders op het gebied van het toepassen van de uit de wet voortvloeiende medezeggenschap in de onderneming. Voor de OR regelt deze wet juist wel scholing om op een goede manier invulling te geven aan hun taak. Waarschijnlijk is het idee dat de ondernemer/bestuurder dit al kan. Dat dit onderdeel is van zijn of haar genoten opleiding of de ontwikkeling als bestuurder. In mijn praktijk zie ik in het MKB veel bestuurders die het ‘vak’ in de praktijk hebben geleerd. Die hebben soms weinig (of een verkeerd) beeld bij de impact die de OR heeft op de besluitvorming. Bij bestuurders die in hun studie zijn voorbereid op het vak van ondernemer en bestuurder zou je verwachten dat dit beeld beter is, maar ook hier zie ik dat de OR vaak wordt gezien als lastig en vertragend. Het omgaan met de OR vanuit macht wordt gezien als de enige manier om met de OR te werken.

De WOR legt de bestuurder verplichtingen op. Maar verder moet hij of zij zelf maar uitzoeken hoe te komen tot een effectieve manier van samenwerken met de OR. Waar de OR in de wet ontwikkelmogelijkheden en handvatten krijgt aangereikt is dat voor de bestuurder niet het geval. Zou het geen goed idee zijn om voor de bestuurder ook iets in de WOR te regelen? En dan bedoel ik niet meer wetskennis. Ik doel op een verplichting om zichzelf te ontwikkelen in de wijze waarop je tot effectieve medezeggenschap komt. Vanuit welke visie wordt medezeggenschap vormgegeven? Wanneer wordt medezeggenschap gezien als effectief binnen de onderneming? Hoe maak je passende werkafspraken over de manier waarop de OR in de besluitvorming wordt betrokken?

Gelijkwaardig en gezamenlijk

Bestuurders zijn gewend om vanuit hiërarchisch perspectief te denken en werken. Echter de OR is een democratisch orgaan waar de bestuurder niet ‘de baas’ van is. Als bestuurder heb je in het overleg met de OR te maken met een groep vertegenwoordigers van je eigen personeel. Je bent verplicht deze groep te betrekken bij allerlei besluiten. De OR is niet in te kaderen in de hiërarchie van de organisatie en heeft een autonome en zelfstandige positie in de besluitvorming. Dit maakt dat sommige bestuurders de OR ervaren als een ongeleid projectiel. En vanuit die houding overleggen met een OR leidt niet tot een effectieve bijdrage van de OR aan de besluitvorming. Zoveel is mij wel duidelijk geworden in al die jaren.

Hoe dan wel? Ik zou zeggen vanuit een gelijkwaardig overleg en op basis van een gezamenlijk doel (de onderneming). Maak zo vroeg mogelijk gezamenlijk afspraken over de manier waarop de OR betrokken wil en kan worden in de besluitvorming. Dat schept een kader en maakt het besluitvormingsproces planbaar en transparant voor alle betrokkenen in de onderneming. En dat is precies waar het in het artikel 24 overleg (ook wel het algemene zaken overleg genoemd) over gaat.

Tipje van de sluier: Bij elk project maakt men over het algemeen een planning, of het nu gaat over een verhuizing of een nieuwe pensioenovereenkomst. Neem in de planning ook de piketpaatjes op voor het betrekken van de OR in het besluitvormingsproces. Dit is niet alleen praktisch maar ook bijzonder effectief. Hoe je dit effectief inregelt? Daarbij help ik graag.

Arnoud Berkel
Medezeggenschap specialist in de praktijk.