In de praktijk hebben we met autoriteiten te maken of mee te maken gehad. Zeker in arbeidsrelaties is autoriteit nog steeds herkenbaar. Of met een ander woord, gezag dat terecht of onterechte uitgeoefend wordt. Als leraar, ouder of leidinggevende, politieagent of ambulancemedewerker overal komt het voor en beroepen we ons erop. Maar kan dat vandaag en morgen nog wel? Is dit niet een achterhaald begrip?
In zijn boek Autoriteit heeft Paul Verhaeghe (ISNB 978 90 234 92917) dit vraagstuk uitgewerkt en hij komt tot opvallende conclusies. Autoriteit komt vooral voor in drie wat hij noemt ‘onmogelijke beroepen’. Namelijk opvoeden, genezen en regeren. Klassiek zijn dat de rollen van vader, dokter en politicus. In deze rollen heb je veel te maken met autoriteit of het hebben van gezag.
Maar dat gezag kalft langzaam maar zeker af. We geloven er steeds minder in en daardoor wordt het een lege huls. En het erge is dat we dat met elkaar doen. We kennen elkaar geen autoriteit meer toe. In het parlement roept een fractieleider “Doe eens normaal joh”, tegen de minister-president. Dat is toch in de regering de eerste en de beste. En zo ging zijn autoriteit naar de knoppen.
De oorzaak is niet moeilijk te vinden. Opleidingsniveau en individualisering hebben dat proces in beweging gezet en dus kunnen we niet meer terug. Dit proces zal verder gaan en leiden tot totaal andere verhoudingen. Maar het wordt natuurlijk wel geprobeerd dat te handhaven. Leiders in de politiek en in het bedrijf vinden het lastig om zonder de aangeleerde verhoudingen te werken. Het was zo vanzelfsprekend dat men er zich ook niet van bewust is dat het anders moet.
Twee voorbeelden
In de PVV is er één leider, zowel van de fractie als van de partij, dat is typisch de rol van de leider op basis van autoriteit. Dat de PVV zoveel kiezer lijkt te trekken zegt ook iets over die kiezers namelijk dat ook zij terug willen naar af en hem als leider zien en accepteren. Men zoekt in roerige tijden een sterke leider.
Het aantal vrouwen in de Raad van Bestuur (RvB) van de beursgenoteerde ondernemingen haalt bij lange na niet het wettelijk vastgelegde niveau van 30%. Het is nu 5%. In een toelichting op de TV stelt een headhunter die daarvoor werkzaam is dat hij onvoldoende vrouwen kan vinden die aan het geschetste profiel voldoen. Dat profiel is opgesteld door de zittende leden van de RvB dus dat is ook geen wonder.
Hier wordt het bekende autoritaire denken in stand gehouden. Maar wat voor de rest van de samenleving wel geldt zal ook hier gaan werken. Die autoriteit is er niet meer en dat geldt ook voor de leden van de RvB en voor Wilders.
Een voorbeeld van hoe het anders kan zie je in de wijze waarop het kabinet onder leiding van Rutte opereert. Hij stelt dat een toekomstvisie hem eerder in de weg zit, dan dat het hem helpt. Hij wil telkens weer met allerlei partijen aan tafel om een akkoord te sluiten. Die akkoorden zijn van alle partijen en daar geeft hij in de regering uitvoering aan. Hier is de basis de samenwerking in plaats van autoriteit.
Dat is waar de samenleving heen gaat. Meer waardering voor de personen en groeperingen door er mee in overleg te treden en hen mee te laten doen. Participatiesamenleving heet dat. Ik kan er niet op wachten.