Als ik de ontwikkelingen in de wereld volg dan komt bij mij de gedachte op aan de tweede wereldoorlog met z’n vreselijke genocide van o.a de Joden en enorme aantallen burgerslachtoffers van de bombardementen van steden. Hebben we daarvan wel wat geleerd of begint een jongere generatie gewoon weer van voor af aan, zonder iets van de inzichten van de ouderen over te nemen. En waar gaat het eigenlijk om? Zijn dit conflicten die een nieuwe oorzaak hebben? Of lijkt het allemaal op het oude patroon van godsdienstoorlogen, fascisme, geweld en macht?
Prof. Ger Groot schreef in Trouw van 12 aug. 2014: Over de dynamiek van de heilsrevolutie van ISIS. ”Hoe kunnen zij de schrijnende tegenspraak niet zien tussen wat ze zeggen en wat ze doen. Ik vrees dat er helemaal geen tegenspraak is. Niet omdat de Islam een inherent gewelddadige godsdienst zou zijn, zoals tegenwoordig routinematig wordt beweerd. Maar omdat er in de dynamiek van radicale revoluties iets zit dat de wreedheid vanzelf oproept.”
Er is hier sprake van een andere dan een godsdienstig mechanisme, namelijk de idee van de radicale heilsrevolutie. Het idee dat mensen er van overtuigd kunnen zijn het beste met de wereld voor te hebben en dat iedereen er daarom aan mee moet doen. In zijn boek “De erfenis van de utopie” van Hans Achterhuis gaat hij in op het uiteindelijk resultaat van de meest vredelievende utopische ideeën. En dat is gewoon overheersing, vernietiging van de tegenstanders en oorlog. Dat is precies wat er gebeurt in het Midden Oosten en niet alleen in Syrië en Irak maar ook in de Gazastrook.
Uiteindelijk is zijn conclusie dat niemand weet wat goed is voor de wereld en voor de mensheid en dat ook niemand dat voor elkaar kan krijgen. Dat gaat niemand lukken. Het is wel goed te weten waar we mee te maken hebben in de huidige conflicten en met name bij ISIS. Dat is nodig om een houding te bepalen waardoor je het hoofd boven water kan houden. Want anders ga je meedrijven op emoties en onderbuik gevoelens. Het gaat bij ISIS niet om de Islam of welke godsdienst dan ook maar om de macht en overheersing. Soms is het nodig je tegen deze utopieën te verdedigen. En dat lijkt mij hier ook aan de orde. Het heeft mij er toe gebracht afstand te nemen tot het idee van geweldloosheid.
Het antwoord ligt in het hele systeem van democratie, overleg en besluitvorming ook in de ondernemingen. Ik kijk als voorbeeld naar de eenwording van Europa. Dat is immers ook al verschillende keren via oorlog en macht geprobeerd en niet gelukt. Nu met veel vallen opstaan maar vooral door veel overleg zijn we een eind op de goede weg. Niet te voorspellen valt waar het uiteindelijk toe leiden zal. Maar iets meer zelfvertrouwen dat democratie een bruikbare werkwijze is en dat we op de goede weg zijn, zou wel helpen. De les uit de huidige conflicten moet dan ook zijn dat niemand weet wat goed is maar dat we met elkaar wel een eind komen. Dat is de kern van democratie. En dat heeft ons vrede en welvaart gebracht. In de ondernemingen in de or en tussen overheden is overleg noodzakelijk.
En moeten we het het vaak gekraakte poldermodel nu als achterhaald in de kast zetten?
Cor P. Berkel
redacteur OR-Online