Gelet op de berichten in kranten en op TV durf ik er bijna niet over te beginnen. Maar er valt meer over te zeggen dan dat er nu uit het nieuws blijkt. Er zijn natuurlijk verschillen in omvang en achtergronden en het is allemaal erg, maar het zegt ook iets over onze tijd. De gemakkelijke wijze waarop met geld werd omgegaan en gebruikt werd om macht uit te oefenen is volgens mij de hoofdzaak. In de afgelopen periode van enkele jaren is de zeepbel van de schulden opgebouwd. Toen was de ’sky de limit’ het kon niet op. Hoe meer je besteedde en leende hoe beter het was voor je positie. Ja, dan krijg je een verwatering van de normen over het gebruik van de geld en macht.
Daarmee is de gepleegde corruptie niet goed te praten maar de maatschappij heeft wel de omgeving gecreëerd voor de verwatering van de normen over het mijn en het dijn. En in de tijd dat zuinigheid de kop op steekt komt er een reactie. Ook dat is nodig maar lijkt mij ook opmerkelijk. Er is nog een factor van belang namelijk het gemak waarmee er over het gedrag van anderen gesproken wordt. Dat is ook een tijdverschijnsel. Privacy of terughoudendheid valt er niet te bespeuren. Alles moet breed uitgemeten worden zonder dat er een behoorlijke rechtsgang geweest is en iemand schuldig bevonden is. Het moet getwitterd worden en in talkshows besproken, nog voor de schuld definitief vastgesteld is.
Het lijkt of het geld en macht pas nu de echte afgod is, maar het is in de loop der eeuwen altijd zo geweest. Als je aan geld en macht verknocht bent, ben je bijna zeker een slachtoffer van hebzucht en misdaad. De klassieken staan bol van oude wijsheden daarover en moeten niet onderschat worden, want daar heeft de maatschappij veel aan te danken. En misschien is dat wel een achterliggende oorzaak, namelijk dat velen van de huidige bevolking die wijsheden nooit mee gekregen hebben maar geld en macht verworven hebben. De autoriteiten op dit gebied ontbreken en de kerk heeft bijna afgedaan. Het ontbreekt aan een leidende visie of aan opvattingen over dit gevaar en wat gedaan moet worden om dat in de hand te houden.
Dan ontstaat er een tegenbeweging vanuit de maatschappij of beter nog vanuit de overheid. Het ontbreken van normen wordt nu ingevuld door het optreden van de rechterlijke macht. Politie en justitie zijn de nieuwe handhavers van de normen in plaats van hooggeplaatsten, ouders, leraren en kerkleiders. Dat zal in de toekomst leiden tot een gevoel van een onvrijheid omdat in heel gevallen de overheid toezicht houdt. Denk aan het plaatsen van camera’s. de oproepen per TV op basis van telefoonvideo’s, het toezicht van de AFM en ECB op financieel terrein enz. Die trent zal versterkt worden waarbij steeds meer taken voor het bewaken van normen bij de overheid komen te liggen.
De vraag is of daarbij de taken van de or ook versterkt zullen worden als toezichthouder. Hoewel in samenwerking met de Raad van Toezicht of de Raad van Commissarissen de or al een sterke positie heeft. Maar het toezicht op het management in diverse ondernemingen heeft op het gebeid van corruptie gefaald. Denk daarbij aan de Bank van Scheringa, of de wooncorporaties. Het is de vraag wat voor lering hieruit getrokken wordt, maar het zal niet zonder ingrijpen blijven. Want nu is slechts de top van de ijsberg zichtbaar. Meer nadruk leggen op het meer bewust zijn van het naleven van normen en waarden is een weg terug bewandelen zal niet gaan werken. Dus de hierboven gesignaleerde ontwikkeling van de rol van de overheid als toezichthouder zal verder gaan. In de onderneming zal de druk op de or om ook de toezichthoudende rol te versterken toenemen. De or als nieuwe schoolmeester?
Cor P. Berkel
redacteur OR-Online