Dit is een dankbaar onderwerp voor o.a het programma “Keuringsdienst van waarden”. Maar ook andere programma’ s kunnen er wat van. Het thema is dan om in de feitelijke vermeldingen gaten te schieten. Klopt het allemaal wel? Men probeert aan te tonen dat de vermeldingen en de verstrekte informatie niet transparant zijn. Ze geven niet het beeld dat overeenstemt met de werkelijkheid. Maar is er niet altijd te weinig en onvolledige informatie? Wat is transparantie eigenlijk?

Transparant zijn is doorzichtig zijn. Glas is transparant en daar kan je inderdaad doorheen kijken. Maar dat wordt dus niet bedoeld. Het gaat om meer en in de praktijk blijkt het te gaan om betrouwbaarheid. Het gaat dan om de vraag: Weten we nu wat we willen weten? Ook bij de keuze van voedsel wordt de informatie op de verpakking of bij de presentatie op een markt als te weinig of als verwarrend ervaren. Zou meer of andere informatie dat oplossen? Wordt daarmee de gewenste transparantie bereikt? Of is dat niet zo?

Daarbij is van belang te weten hoe wij informatie gebruiken. Dat is, eenvoudig gesteld, om onze mening te bevestigen. Bij de vraag of de gegeven informatie transparant is zoeken we bij voorbaat naar een bevestiging. We hebben twijfels over de informatie, want daar komt de vraag vandaan, en dan is het antwoord dat we zoeken dus nee. Want dat klopt met ons gevoel van twijfel. Zo krijgen we dus gelijk. Omgekeerd, als we denken dat de informatie klopt en helder is en dus transparant is, stellen we geen vragen. Dan kloppen de feiten met onze mening. Deze werkwijze van mensen is bekend uit onderzoeken over marketing. Daar is gebleken dat informatie over producten vooral belangrijk is voor de koper na de aankoop. Om gemaakte keuze te bevestigen.

We stellen dus de vragen als twijfel over de geboden informatie en willen dat bevestigd zien. Die twijfel is heel nuttig want die doet de vraag ontstaan en biedt de mogelijkheid tot verandering. Kritisch zijn loont de moeite want daardoor komt er een reactie tot stand. Dat vraagt wel om een positieve houding over de vragen en de vragensteller. Dat is een cultuur die in ons land breed geaccepteerd is. Dit in tegenstelling tot andere landen waar kritiek veelal of soms als een bedreiging gezien wordt. Hier komt de vrijheid van meningsuiting om de hoek kijken.

Uit internationale onderzoeken blijkt dat ons land een bevolking heeft die tot de gelukkigste van de wereld behoort. Dat is nogal wat. Zou dat dan toch komen door onze voortdurende kritische houding tegenover van alles en nog wat? Bij de overheid, de banken en de politiek het is nooit goed en we mopperen er altijd op. Maar ondertussen wordt er aan die kritiek dus wel gewerkt en worden problemen aangepakt. Kortom, de vraag of iets voldoende transparant is heeft een voorspelbaar antwoord: Die is nooit voldoende. Zodat we blijven mopperen en blijven zoeken naar de oplossing en daar gaat het om.

Cor P. Berkel

redacteur OR-Online