Er zijn kortgeleden twee gebeurtenissen geweest die veel inpact hadden. Eigenlijk min of meer tegelijk. Dat was het overlijden van Mandela en de rede van Obama bij de herdenking daarvan. Wereldnieuws waar ik niets aan toe kan voegen maar wel de aandacht op kan vestigen. Daar is een reden voor en wel dat beide personen in staat waren voor een groot publiek een boeiende rede af te steken. Dat is een techniek, maar dat is ook een boodschap. Geen boodschap waar het gaat om de feiten, maar om het verhaal. Beide personen hadden wat te vertellen.
Onze maatschappij staat bol van feiten. Bijvoorbeeld dat economie groeit met wel 0,1 %, of dat werkeloosheid stijgt met 10.000, of dat de ziektekosten € 50,- goedkoper is bij een andere maatschappij. Maar weten we wat aan deze feiten? In veel gevallen niets, dan leggen we die naast ons neer, geen tijd, geen zin of gewoon niet weten wat je er mee aan moet. Want ze veronderstellen kennis over de achtergronden van die feiten. Je moet de feiten wel kunnen vergelijken. En al zetten handige mensen er een vergelijkingssite voor op dan nog moet je daar mee om weten te gaan.
Er wordt wel eens gesproken over keuzestress. Maar misschien is het meer feitenstress. In ondernemingsland kan men er ook wat van. Nauwelijks bekomen van de recessie worden er risk-managers benoemt die feiten moeten verzamelen over de risico’s die gelopen worden bij de investeringen. Dat zijn dan feiten over de andere feiten, want als bekend is wat de investeringen zijn, dan moet daarbij het risico’s bepaald worden.
We zijn verzeild geraakt in een hype over feiten. Feiten worden verzameld om onzekerheid te maskeren. Feiten lossen niet echt wat op. Verhalen geven inzicht, feiten niet. Het lijkt erop dat gedacht wordt dat meer feiten een beter beeld geven en een beter besluit. Dat is ook typerend voor onze manier van denken en dat is aangeleerd. Dat is de manier waarop we met kennis omgaan. Allemaal hebben we op school en voortgezet onderwijs geleerd dat kennis macht is en dat meer kennis meer macht is. En kennis is weten wat er aan de hand is en hoe het werkt. Je moet de zaken op een rijtje kunnen zetten. Daarvoor moet je feiten verzamelen. Desnoods via spionage of als big data.
Maar wat echt telt zijn de verhalen. Eeuwenoude verhalen die nog steeds verteld worden. Van de Griekse mythen en sagen en de Bijbelverhalen tot de verhalen uit onze literatuur. Die gaan over de onderwerpen waar het in een mensenleven om gaat. Het vertellen vanuit die verhalen, dat is de kracht van de toespraken van Mandela en Obama. Daar horen mensen een boodschap in die verder gaat dan de feiten. Er zijn ook maar weinig mensen die dat kunnen en durven.
Kunnen we dat eigenlijk nog wel, zomaar zoals aan kinderen, uit het hoofd zonder boekje, een verhaal vertellen? Of is er al een goede vervanger, een soort i-Pad als e-verteller.
Ik wens iedereen goede feestdagen met veel verhalen.
Cor P. Berkel
redacteur OR-Online