Het jaar 2014 is weer gestart met uitspraken van een groot aantal deskundigen over de verwachtingen voor het komende jaar. Zo is er bijvoorbeeld voorspeld dat mensen massaal zouden over stappen van zorgverzekering (Independer). Nu al blijkt dat enorm overschat te zijn en, naar de zorgverzekeraars zelf stellen, minder dan in andere jaren.Het is ongeveer 4%. Andere deskundigen voorspellen een economische groei in Europa of in Nederland. En dan is er nog de aap die de beurskoersen over 2013 beter voorspelde dan de deskundigen.
Maar de voorspellingen over de economie, worden nu al weerlegd door de cijfers over het consumentengedrag. De burgers blijven sparen en houden rekening met ontslag en verlies aan inkomen. Je zou bijna de stelling aandurven dat als de deskundigen bepaalde ontwikkelingen verwachten dat die dan vrijwel zeker niet gebeuren. Dat is dan weer een geruststelling: dat wat beweerd wordt, gebeurt dus vrijwel zeker niet.
De reden van de mislukking van de voorspellingen is het verschil in theorie en praktijk. De praktijk is dat de mensen de maatschappij zelf maken en daarbij spelen deskundigen nauwelijks een rol. De deskundige zit in een glazen huisje, is over het algemeen goed betaald en gehuisvest en ervaart niet hoe de gewone burgers geconfronteerd worden met de werkelijkheid. Die burgers gedragen zich niet volgens de theorie maar zijn creatief en bedenken oplossingen die deskundigen niet voorzien. Daarover voorspellingen doen is dan ook zeer riskant. Dat gebeurt binnen ondernemingen net zo als daarbuiten.
Deskundigen op veel terreinen voorspellen wat er in hun eigen vakgebied gebeuren zal. Zo voorspellen artsen dat bepaalde ziekten binnen een bepaalde termijn zullen verdwijnen of met medicijnen verholpen kunnen worden. Maar helaas het duurt altijd langer. Omdat zich in de praktijk de meest onvoorziene dingen en processen kunnen voordoen. Als het al zo zou gaan als deskundigen bedenken dan zou de wereld er wel anders uitzien. Maar bij het in de praktijk brengen van bepaalde ontwikkelingen gaat het altijd anders. En dan is er nog de wet van Murphy: Alles wat mis kan gaan, gaat ook mis.
Alles pleit ervoor om bij uitspraken en voorspellingen eerst na te gaan wat het gedrag van mensen zal zijn. Want de maatschappij bestaat door de invloed van mensengedrag. Overheden zouden graag het gedrag van mensen willen sturen, door met wetgeving en straffen en boetes het gedrag zodanig te beïnvloeden dat de doelen van overheid ook bereikt worden. Parlement en klokkenluiders controleren dat zoals onlangs bleek bij de spionage-affaire in de VS. Van de maatschappij kun je niet stellen dat die het verkeerd doet maar van de bestuurders kan je dat wel.
De boodschap is dan ook: luister naar de deskundigen, maar neem besluiten gelet op het gedrag van de bevolking en het publiek. Niet om te doen wat de bevolking wil maar om erachter te komen wat de maatregelen moeten zijn die invloed hebben op het gedrag van de bevolking. In de onderneming geldt hetzelfde voor de bestuurder en de werknemers. Luister naar deskundigen, maar besluit pas na het advies van de or.
Cor P. Berkel
redacteur OR-Online.