In de vorige blog ging het over de regels als middel om het gedrag te beïnvloeden. Het verkeer en een eventuele verbod voor het dragen van hoofddoekjes waren voorbeelden. Ook voor de or zal herkenbaar zijn dat regels zoals voor veiligheid en gezondheid worden opgesteld en nageleefd. Soms zijn de regels er wel, maar wordt het afwijken daarvan gedoogd of gewoon niet bestraft. Niemand kijkt er naar, tot het moment dat het verkeerd gaat. Dat is niet goed voor de onderneming, de werknemers en ook niet voor de or. Want voor de or geldt dat het niet naleven tot gevolg heeft dat de or de zwarte piet krijgt. De or heeft dan niet gesignaleerd dat de regels niet nageleefd werden.

Wat is het gevolg van het streven naar minder regels door de onderneming, de or of de overheid? Dan gebeuren er drie dingen:

1. Iedereen krijgt de kans om eigen gedrag na te streven en dat zal zeker gebeuren met name door de meest zelfstandige en vrije karakters. Die zullen de grotere vrijheid benutten. En dat gaat ten koste van de zwakkere karakters.
2. Er zullen veel meer dingen gebeuren die we zelf niet zouden doen, die we niet leuk of die onbelangrijk, of die gewoon schadelijk zijn. Het afwijkend gedrag, dat anders is dan ons eigen gedrag, zal toenemen. Iedereen zal meer van anderen moeten accepteren om conflicten te voorkomen.
3. De individuele verantwoordelijkheid wordt centraal gesteld. De gezamenlijke belangen driegen daardoor ondergeschikt te raken. Wie voelt zich individueel verantwoordelijk voor het milieu of de veiligheid?

In mijn vorige blog gaf ik aan dat bij het maken van regels het streven zou moeten zijn om meer vrijheid te creëren voor mensen. Maar daar zitten dus haken en ogen aan. Het streven lijkt goed maar alleen realiseerbaar als mensen met die vrijheid ook meer verantwoordelijkheid voor hun gedrag accepteren en de vrijheid van anderen ook beschermen. Minder regels vraagt dus op individueel niveau om discipline en zelfbeperking en de bereidheid voor het dragen van de verantwoordelijkheid voor de eigen groep of collectieve belangen.

Wat dan te doen met de hoofddoekjes? Iemand die daar een rechtszaak voor begint stelt de eigen vrijheid boven die van anderen en vraagt de rechter zich uit te spreken over de vrijheid van zichzelf versus die van anderen. Dat heeft niets met godsdienst of religie te maken. In een artikel in een blad werd gepleit voor het opstellen van kledingvoorschriften. Dat gaat wat verder maar betreft hetzelfde probleem. Er is geen wettelijk verbod of regeling voor het dragen van hoofddoekjes of andere kleding en dan mag en kan elke onderneming, school of instelling daar zijn eigen beleid voor maken. Dat moet wel vooraf gebeuren want achteraf werkt het niet meer. De betreffende school heeft dat gedaan en moet dat naleven.

En zo komen we aan steeds meer regels. Het streven naar meer vrijheid van een persoon via een rechtszaak dwingt anderen hun grenzen aan te geven. Het streven naar minder regels is prima maar ik vrees dat het steven naar de eigen vrijheid zo belangrijk is geworden dat het niet gaat lukken. Regels zijn in onze maatschappij over tal van onderwerpen nodig omdat we de keuze voor een bepaald gedrag niet over kunnen laten aan individuele personen. Er waren heel vroeger voor het Joodse volk tien geboden nu zijn dat er heel veel meer en het eind is niet in zicht. En dus blijft er werk aan de winkel voor de or.

Cor Berkel
Redacteur OR-Online